وکیل وصیت نامه در مشهد

مبحث چهارم:دعوای بطلان وصیت نامه 

قبل از ورود در بحث دعوای ابطال لازم است در خصوص حکم وضعی قراردادها توضیح مختصری داده شود تا در ادامه مسائل اختصاصی مربوط به دعوای ابطال وصیت نامه را به بحث بنشینیم.  

وضعیت حقوقی یک قرارداد از سه حال خارج نیست:

صحیح، باطل، غیر نافذ که به این حالت ها حکم وضعی قرارداد گفته می شود حکم وضعی قرارداد را قانون

مشخص می کند و البته وضعیت یک قرارداد ممکن است از یک حالت به حالت دیگری تبدیل شود به عنوان

مثال قرارداد غیر نافذ ممکن است به باطل تبدیل شود. 

 گفتار اول: ارکان دعوای بطلان وصیت نامه 

 بند اول – وجود وصیت نامه بین طرفین دعوا:  

یکی از مهم ترین شرایط دعوای بطلان قرارداد وجود وصیت نامه در بین طرفین دعواست هرچند بر این وصیت نامه همان طوری که خواهیم دید اثری مترتب نیست.  

بند دوم – وجود موارد بطلان وصیت نامه:  

مواردی وجود دارد که در صورت عدم رعایت آنها از سوی موصی یا نبود این ویژگی ها در موضوع وصیت،

باید وصیت نامه را قابل ابطال دانست که به توضیح اختصاری هریک می پردازیم: 

 الف) موارد بطلان نسبت به اطراف وصیت نامه .  

۱٫عدم اهلیت موصی: موصی باید در زمان انشاء وصیت اهلیت داشته باشد ضرورتی ندارد که اهلیت

موصی تا زمان فوت باقی بماند و عارضه جنون و سفه بعد از انشاء وصیت در نفوذ حقوقی آن بی اثر است. بدین ترتیب برخلاف سایر قراردادها که دو طرف باید در لحظه تراضی یا آخرین جزء آن اهلیت داشته باشند تملیک در وصیت زمانی التحقق می یابد که موصی زنده نیست و اهلیت و شخصیت خود را از دست داده، موصی له نیز همین وضع را دارد و کافی است در زمانی که وصیت را قبول می کند اهلیت داشته باشد. البته اگر موصی له صغیر یا مجنون باشد رد یا قبول وصیت با ولی خواهد بود 

 ۲. شرایط خاص موصی در حال وصیت: هرگاه کسی به قصدن مجروح یا مسموم کند یا اعمال دیگر از این قبیل که موجب هلاکت است پس از آن وصیت نماید آن وصیت در صورت هلاکت باطل است و هرگاه ای به موت نشد وصیت نافذ خواهد بود. 

 ٣. رجوع موصی از وصیت: موصی می تواند از وصیت خود رجوع کند حتی درصد که موصی له موصی به را قبض کرده باشد و رجوع از وصیت به وسیله اراده موصی به عمل می آید و به هر لفظ یا فعلی که کاشف از اراده رجوع باشد، محقق می شود. ماده ۸۳۸ ق.م. نیز به حق رجوع موصی اشاره نموده، بدون اینکه طریق خاصی برای رجوع از وصیت مقرر دارد. در این صورت وصیت نامه مرجوع شده باطل است؛ البته اگر موصی ثانیا وصیتی برخلاف وصیت اول نماید، وصیت دوم صحیح ولی وصیت اول باطل خواهد بود. 

۴. عدم قبول وصیت توسط موصی له: اگر وصیت تملیکی باشد باید موصیله آن را قبول کند البته قبول موصی له قبل از فوت موصی مؤثر نیست؛ بنابراین نسبت به موصی له رد یا قبول وصیت بعد از فوت موصی معتبر است؛ بنابراین، اگر موصی له قبل از فوت موصی وصیت را رد کرده باشد بعد از فوت می تواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت آن را قبول و موصی به را قبض کرد دیگر نمی تواند آن را رد کند؛ لیکن اگر فوت قبول کرده باشد بعد از فوت قبول ثانوی لازم نیست و همچنین موسی وصیت را نسبت به قسمتی از موصی به قبول کند در این صورت و ” قسمتی که قبول شده صحیح و نسبت به قسمت دیگر باطل می شود. 

 ۵. وصیت بر مازاد ثلث اموال: وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست میزان ثلث به اعتبار دارایی موصی در حین وفات معین می شود نه به اعتبار دارایی او در حین وصیت 

مگر با اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ و نسبت به سهم سایر وراث باطل است و این اجازه ممکن است صریح یا ضمنی باشد و با سند عادی یا رسمی یا شفاهی باشد. مطابق ماده ۸۴۹ قانون مدنی: «اگر موصی زیاده بر ثلث به ترتیب معینی وصیت به اموری کرده باشد و ورثه زیاده بر ثلث را اجازه نکنند به همان ترتیبی که وصیت کرده است از ترکه خارج می شود تا میزان ثلث و زاید بر ثلث باطل خواهد شد و اگر وصیت به تمام یک دفعه باشد زیاده از همه کسر می شود.»  

مشاوره تلفنی و معرفی وکیل متخصص وصیت نامه در مشهد اینجا کلیک کنید

ب) موارد بطلان مربوط به موضوع وصیت  

۱٫وجود در موصی به: در ماده ۸۴۲ قانون مدنی می خوانیم: «ممکن است مالی را که هنوز موجود نشده وصیت نمود» خواه مال عین معین یا کلی یا منفعت باشد. با وجود این برای تحقق تملیک، مال باید وجود خارجی پیدا کند و در زمان انتقال موجود باشد؛ یعنی، موضوع تملیک باید قابلیت وجود را داشته باشد. (مانند میوه درخت یانتاج حیوان) بنابراین، وصیت به دلیل فقدان موضوع باطل است

 ۲. مالیت و قابلیت انتقال موصی به موصی به باید در دید عرف مال باشد و بتوان از آن منافع عقلانی و مشروع به دست آورد (ماده ۲۱۵ قانون مدنی) برای مثال، با وجود منع استعمال خرید و فروش تریاک موصی به نباید مقداری تریاک برای استفاده معتادان باشد همچنین خدمات شخص به طور کلی و دائمی موضوع وصیت تملیکی قرار نمی گیرد؛ زیرا قابلیت تملک را ندارد. با وجود این اگر شخص برای مدتی اجیر شود مستأجر (مالک منافع) می تواند منافع اجیر را برای بعد از فوت به دیگری واگذار کند. 

۳٫وصیت به مال غیر: موصی به باید ملک موصی باشد و وصیت به مال غیر ولو با اجازه مالک باطل است؛ بنابراین وصیت فضولی برخلاف معاملات فضولی ابتدا باطل بوده و نیازی به عدم تنفیذ صاحب مال ندارد.

۴. نامشروع بودن جهت وصیت: مقصود از جهت وصیت علاقه و انگیزه اصلی موصی در انشاء وصیت است مانند (تأمین معاش موصی له و حق شناسی از او یا تشویق مردم به کارهای علمی و صنعتی و ادبی و ورزشی ) وگرنه وصیت به دلیل مخالفت با اخلاق و نظم عمومی باطل است.  

جهت وصیت ممکن است در آن تصریح شود یا به صورت شرط در ضمن وصیت بیابد ولی شکل بیان در اثر جهت نامشروع تأثیری ندارد و همین که اثبات شود جهت وصیت امری نامشروع است، باید آن را باطل شمرد. 

۵. وصیت به حرمان و ارث: موصی نمی تواند یک یا چند تن از وارثان را از ارث می کند در ماده ۸۳۷ قانون مدنی مقرر شده: «اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست» در اجرای این حکم با توجه به ارتباط نظم وراثت با اخلاق و مصالح اجتماعی این نظر را تعیین می کند که مقصود اعلام بطلان وصیت است در حقیقت قانون گذار موضوع درمان و جهت وصیتی را که به انگیزه حرمان وارث انشاء می شود نامشروع میداند. 

 گفتار دوم: تشریفات طرح دعوای ابطال وصیت نامه  

الف) خواهان و خوانده دعوا: خواهان این دعوا حسب مورد ممکن است تمام یا بعضی از وراث باشد که علیه موصی له مطرح خواهد شد. 

 ب) خواسته دعوا: ممکن است بسته به مورد «صدور حکم به بطلان وصیت نامه یا اعلام بطلان وصیت نامه» باشد؛ بنابراین باید خواهان خواسته دعوای – تقاضای صدور حکم مبنی بر ابطال سند رسمی و وصیت نامه محضری به تمامی هزینه ها و خسارات دادرسی» قرار دهد.  

ج) مالی یا غیرمالی بودن دعوا: البته در مواردی که موضوع سند انجام غیرمالی است، دعوای ابطال آن سند نیز غیرمالی است دعوای بطلان وصی توجه به غیرمالی بودن موضوع آن غیرمالی خواهد بود. 

 د) دلایل و مدارک دعوا: اهم مدارک لازم برای ابطال وصیت نامه عبارتند از 

 – مدارک و اسناد دال بر موجودیت وصیت نامه مانند قرارداد وصیت؛ 

مدارک و اسناد دال بر باطل و بلااثر بودن وصیت نامه مانند شهادت نامه، اقرارنامه، وصیت نامه دوم، حکم حجر موصی، نظریه پزشکی، سند مالکیت موصی به؛  

– مدارک دال بر ذی نفع و ذی سمت بودن مانند گواهی حصر وراثت، وکالت نامه.  

ذ) طریقه تقدیم دعوا به دادگاه: مطابق ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی به دعوای تنفیذ مستلزم تقدیم دادخواست است و باید تمامی تشریفات مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی در مورد این دعوا رعایت گردد. 

ادامه مطلب

برای پیدا کردن وکیل متخصص در پرونده خود با سامانه راه امید در ارتباط باشید 

منبع: کتاب شیوه های عملی طرح و دفاع از ۴۶ دعوای حقوقی انتشارات چراغ دانش